Gwyn Thomas
Ganwyd Gorffennaf 6, 1913, Cymer, Rhondda Cynon Taf, Cymru - bu farw Ebrill 14, 1981, Caerdydd
Nofelydd a dramodydd Cymreig yr oedd ei weithiau, nifer ohonynt ar themâu difrifol, wedi'u nodi ag awch, hiwmor a thosturi.
Addysgwyd Thomas yn Rhydychen a Phrifysgol Madrid a dechreuodd ysgrifennu o ddifrif yn y 1930au. Adeiladwyd ei nofel gyntaf, The Dark Philosophers (1946), ar sgyrsiau pedwar glöwr di-waith o Gymru. Mae nofel bwysig nesaf Thomas, All Things Betray Thee (1949), wedi’i gosod mewn gwaith haearn yn y Gymru ddiwydiannol ym 1885, yn ddifrifol o ran arddull a naws ond yn cael ei lleddfu gan hiwmor eironig. Mae A Little Selected Exits (1968) yn “fath o hunangofiant.” Ymhlith ei ddramâu mae The Keep (1962), Loud Organs (perfformiwyd 1962), Jackie the Jumper (1963), The Councils (perfformiwyd 1971), a The Breakers (1976). Ysgrifennodd Thomas hefyd ar gyfer radio a theledu.
Llyfrgelloedd y Sefydliad a'r Neuadd Les
Mae Archifau Richard Burton yn cadw llawer o ddogfennau yn ymwneud â llyfrgelloedd a oedd yn rhan o athrofeydd a neuaddau lles ym maes glo de Cymru.
Ategir yr archifau hyn gan lyfrgelloedd dros 60 o sefydliadau glowyr a neuaddau lles o bob rhan o faes glo De Cymru sydd bellach yn cael eu cadw yn Llyfrgell Glowyr De Cymru. Mae'r llyfrgelloedd hyn yn rhoi cipolwg ar y llenyddiaeth a 'werthir gan ddynion sy'n gweithio a'u cymunedau'.
Ffotograff o Lyfrgell Sefydliad y Glowyr Oakdale, 1945 (Cyf. SWCC/PHO/NUM/4/9)
Gallwch ddod o hyd i ragor o wybodaeth am Sefydliadau a Chyfrinfeydd y Glowyr yn Coflein, wedi'i gysylltu isod.