Skip to Main Content

Llenyddiaeth lwyd

This page is also available in English

Casgliadau Prifysgol Abertawe

Cofnodion hanesyddol Prifysgol Abertawe yw Archifau'r Brifysgol, sy'n ffurfio cof corfforaethol sy'n dogfennu nodau, amcanion a chyflawniadau'r Brifysgol. Maent hefyd yn cynnig cipolwg unigryw ar y bobl a'r digwyddiadau, sydd wedi helpu i siapio'r Brifysgol i'r hyn ydyw heddiw. Mae gan yr archifau botensial sylweddol ar gyfer ystod o bynciau ymchwil gan gynnwys: datblygiad disgyblaethau academaidd, hanes y corff myfyrwyr gan gynnwys recriwtio, gweithgarwch myfyrwyr a bywyd y campws, twf campws y Brifysgol, a chysylltiadau rhwng y Brifysgol a’r gymuned leol.

Mae gwaith i gatalogio casgliadau archifau'r Brifysgol yn parhau, felly cadwch lygad ar y tudalennau hyn a'n Catalog Archifau.

Ar ben y deunydd hynod ddiddorol sydd eisoes yn yr Archifau, y gobaith yw y caiff rhagor o ddeunydd archifol ei ddarganfod i gyfoethogi a datblygu'r casgliadau presennol. Os oes gennych chi neu eich adran ddeunydd sy'n ymwneud â hanes y Brifysgol, byddai'n wych pe gallech gysylltu â ni!

Llywodraethu a Gweinyddu

Sefydlwyd Coleg Prifysgol Abertawe ym 1920 gan y Siarter Frenhinol i fod yn bedwerydd coleg Prifysgol Cymru. Gosododd Brenin Siôr V garreg sylfaen y Brifysgol ar 19 Gorffennaf 1920 a chofrestrodd 89 o fyfyrwyr (gan gynnwys 8 myfyrwraig) y flwyddyn honno.

Mae'r llun uchod – ‘The Foundation Stone Ceremony, 19 July 1920’ gan Percy Gleaves - yn rhan o gasgliad celf y Brifysgol. Mae wedi cael ei adfer i'w hen ogoniant yn ddiweddar ac mae bellach yn cael ei arddangos yn Abaty Singleton i bawb ei weld.

Ym 1996 newidiodd y Brifysgol ei henw i Brifysgol Cymru Abertawe, cyn mabwysiadu'r enw Prifysgol Abertawe yn swyddogol yn 2007.

Mae Archifau’r Brifysgol yn cynnwys casgliad helaeth o Gofnodion y Llys, y Cyngor, y Senedd yn ogystal â llawer o brif bwyllgorau’r Brifysgol (1920-2022). Yn ogystal, mae archif gohebiaeth helaeth ar gyfer Cofrestrydd cyntaf y Brifysgol, Edwin Drew (1920-1952) a Phrifathro'r 1950au, J.S.Fulton (1952-1959). Mae'r rhain yn rhoi gwybodaeth fanwl am weithgareddau a digwyddiadau allweddol y Brifysgol o'r 1920au i'r 1950au.

Ystâd

Mae casgliadau’r Ystâd yn rhoi cipolwg ar ddatblygiad campws y Brifysgol, o Abaty Singleton yn y 1920au ac adeiladu’r llyfrgell yn 1937 i ddyluniad Tŷ Fulton yn y 1950au ac estyniad eiddo tiriog i Gampws y Bae yn y 2010au. Mae cofnodion hefyd yn cynnwys Neuaddau Preswyl, megis Castell Clun a Neuadd Beck.

Adrannau Academaidd

Mae'r casgliadau hyn yn rhoi cipolwg ar ddatblygiad cwricwla a gweithgaredd ymchwil. Fodd bynnag, cofnod cyfyngedig sydd i rai adrannau, ond i eraill mae casgliadau helaeth. Mae'r rhain yn cynnwys y Gwyddorau (Corfforol, Cymhwysol a Naturiol) ac Athroniaeth.

Hanes y Brifysgol

Mae gan y Brifysgol archifau sy'n dyddio o'i dyddiad sefydlu yn 1920. Mae'r rhain yn adnodd cyfoethog i'r rhai sydd â diddordeb yn natblygiad y Brifysgol, ei gorffennol cymdeithasol a diwylliannol, hanes ei phensaernïaeth, a bywyd myfyrwyr.

Mae'r casgliad yn cynnwys cofnodion swyddogol pwyllgorau sefydledig y Brifysgol, ynghyd â chofnodion adrannol, gohebiaeth, lluniau a thoriadau papur newydd. Deunydd nodedig yw casgliad papur newydd Undeb y Myfyrwyr, sy'n rhoi cipolwg ar brofiad myfyrwyr ar hyd y degawdau.

Cylchgrawn Rag Undeb Myfyrwyr Prifysgol Abertawe, 1933 (Cyf. UNI/SSO/1/2)

Cofnodion Undeb y Myfyrwyr

Mae cofnodion Undeb y Myfyrwyr yn cynnwys llyfrau cofnodion y Cyngor, ffeiliau polisi, cofnodion yr Undeb Athletau rhwng 1932 a 2010 a chyhoeddiadau Undeb y Myfyrwyr.

Mae'r Archifau'n gartref i gylchgronau myfyrwyr ers dechrau'r Brifysgol yn y 1920au. Mae erthyglau, cartwnau, barddoniaeth a hysbysebion yn cynnig cipolwg gwych ar fywyd myfyrwyr yn Abertawe. Mae gennym y canlynol hefyd (gyda rhai bylchau);

  • The Undergrad (1921-1925)
  • Dawn (1925-1968)
  • Bleep (1957; cyfuniad o Focus a Crefft)
  • Crefft (1949-1978)
  • DoubleTake (1981-1986; o 1981 daw hyn yn gyhoeddiad wythnosol ac yn gyfuniad o Double Take a Free News)
  • Bad Press (1986-1994)
  • Waterfront (1995-2011)

Mae’r casgliad papur newydd myfyrwyr ar gael i’w gyrchu mewn fformat digidol yn ein hystafell ddarllen.

Oriel papur newydd myfyrwyr

Pontio Diwylliannau

Bu’r Archifyddion Cynorthwyol Stacy O’Sullivan ac Emily Hewitt yn gweithio gydag Academi Cynwysoldeb y Brifysgol ar Pontio Diwylliannau – prosiect cyffrous gyda’r nod o addysgu, dathlu, a hysbysu myfyrwyr a staff am dderbyn a goddefgarwch pobl o gefndiroedd diwylliannol gwahanol. Roedd y prosiect yn cynnwys gweithdy am hanes profiad myfyrwyr rhyngwladol, creu recordiadau hanes llafar ac arddangosfa ffisegol ym Mhrifysgol Abertawe.

Casgliadau Personol Staff a Myfyrwyr

Mae’r Archifau’n cynnwys nifer o gasgliadau o gyn-staff a myfyrwyr, gan gynnwys yr athronwyr Rush Rhees a D.Z.Phillips, yr academydd a’r awdur Cymreig T.J.Morgan, a myfyriwr o’r 1920au (ac yn ddiweddarach cynhyrchydd Theatr Fach Abertawe) Ruby Graham.

Ffotograffaidd

Mae gan yr Archifau gasgliad helaeth o ffotograffau ar gyfer Prifysgol Abertawe, yn dyddio o'r 1920au. Mae'r pynciau'n cynnwys persbectifau o'r awyr o'r campws, adeiladau, myfyrwyr, staff, digwyddiadau ac adrannau.

Canmlwyddiant Prifysgol Abertawe, 1920-2020

Bu gweithgarwch enfawr yn yr Archifau yn y cyfnod yn arwain at ganmlwyddiant y Brifysgol yn 2020. Gwnaed gwaith i gatalogio casgliadau archifau’r Brifysgol, a derbyniasom dros hanner cant o adneuon newydd o ddeunydd yn ymwneud â’r Brifysgol rhwng 2017 a 2020.

Cefnogodd yr Archifau Dr Sam Blaxland ar ei ymchwil i hanes y Brifysgol, yn ogystal â’r prosiect hanes llafar Lleisiau Prifysgol Abertawe, 1920-2020. Cipiodd y prosiect atgofion a phrofiadau dros wyth deg o gyn-aelodau o staff a myfyrwyr Prifysgol Abertawe. Mae’r recordiadau wedi’u cadw ar gyfer y dyfodol yn Archifau’r Brifysgol, ac wedi cael sylw yng nghyhoeddiad canmlwyddiant Dr Blaxland ‘Swansea University: Campus and Community in a post-war world, 1945-2020’.

Lansiwyd arddangosfa Prifysgol Abertawe: Creu Tonnau ers 1920 yn Amgueddfa Genedlaethol y Glannau yn 2021, Abertawe. Roedd yn cynnwys ffotograffau, fideo a recordiadau hanes llafar o archifau’r Brifysgol, ail-greu ystafell wely myfyriwr o’r 1960au, map cerddoriaeth o Abertawe a model 3D rhyngweithiol o Abaty Singleton.

Ym mis Medi 2020, cymerodd yr Archifydd Cynorthwyol Emily Hewitt ran mewn cyfres o bodlediadau a recordiwyd gyda Dr Sam Blaxland ‘A History of University Life’