Hawlfraint: Defnyddio Delweddau

Gall defnyddio delweddau a deunydd clyweled fod yn her oherwydd natur gymhleth yr hawliau sydd ynghlwm. Mae amrywiaeth eang o ddelweddau a gwaith artistig, wedi'u creu gan unigolion neu eu cynhyrchu gan gyfrifiaduron, sy'n cwmpasu nifer mawr o fodelau masnachol. Yn debyg i ddeunyddiau ar sail testun, mae'r rhain i gyd yn destun hawlfraint,  p'un a ydynt yn deillio o ffynhonnell argraffedig neu electronig. Gall y mathau o ddelweddau gynnwys graffiau, siartiau, diagramau, celfyddyd gain, darluniadau, cartwnau, ffotograffau ayb.

• Mae hawlfraint ar gyfer gwaith artistig yn para 70 o flynyddoedd ynghyd ag oes y crëwr.
• Fel arfer, y ffotograffydd sy'n berchen ar hawlfraint lluniau a dynnwyd gan yr unigolyn hwnnw.
• Yn achos, pobl sy'n tynnu lluniau fel rhan o'u dyletswyddau, fel rheol, byddai'r hawlfraint yn perthyn i'r cyflogwr.

I gynorthwyo myfyrwyr ac athrawon i ddefnyddio delweddau mewn modd cyfreithlon a moesegol, awgrymwn eich bod yn canolbwyntio ar y math o ddelwedd mae'n syml cael caniatâd i'w defnyddio. Yn aml, mae delweddau sydd ar gael drwy drwyddedau Creative Commons, heb angen gofyn am ganiatâd deiliad yr hawlfraint (parth cyhoeddus), a chasgliadau cynnwys addysgol, yn ffynonellau priodol i'w defnyddio. Dylech bob amser wirio'r amodau a thelerau ailddefnyddio.

• Byddwch yn ofalus wrth ddefnyddio delweddau sydd ar gael ar-lein; ydy'r sawl a lwythodd y ddelwedd wedi cael caniatâd i wneud hynny? Ai'r fersiwn ddigidol wreiddiol a dilys sydd ar gael?
• Defnyddiwch gasgliadau o ddelweddau sydd wedi cael eu trwyddedu at ddibenion addysgol neu ddelweddau sydd ar gael drwy drwydded Creative Commons.
• Efallai nad oes hawl copïo neu ddosbarthu delwedd heb ganiatâd deiliad yr hawliau neu heb dalu ffi. Nid yw'r ffaith nad oes rhaid talu breindal yn golygu nad yw gwaith yn destun hawlfraint.
• Efallai y bydd peiriant chwilio am yn ôl o gymorth wrth nodi delweddau masnachol y codir ffi i'w hailddefnyddio neu le nad yw'r berchnogaeth yn amlwg.
• Dylech bob amser gydnabod a phriodoli ffynhonnell unrhyw ddelwedd y penderfynwch ei defnyddio.

Mae Creative Commons (CCL) yn drwyddedau wedi'u llunio ymlaen llaw â'r bwriad o helpu deiliaid hawlfraint i ddosbarthu eu gwaith; maent yn diffinio sut gall eraill ei ddefnyddio heb yr angen i roi caniatâd bob tro mae rhywun am ei ddefnyddio.

Gall fod yn ddefnyddiol i chi wybod y gallwch chwilio yn Google am ddeunydd sy'n destun trwydded Creative Commons, drwy ddefnyddio'r nodwedd chwiliad uwch a phennu'r hawliau defnyddio. Rhowch gynnig arni yma.

Mae Creative Commons yn cynnig nifer o drwyddedau model y gall awduron eu defnyddio fel y maent neu eu haddasu yn ôl eu gofynion. Mae pedair prif elfen gan y trwyddedau:

• Priodoli (BY) - Rhaid i chi gydnabod trwyddedwr y gwaith.
• Anfasnachol (NC) - Ni chewch ddefnyddio'r gwaith ond at ddibenion anfasnachol
• Dim gwaith deilliadol (ND) - Ni chewch greu addasiadau o'r gwaith
• Rhannu trwydded debyg (SA) - Cewch greu addasiadau o'r gwaith, ond bydd rhaid i'r rhain fod yn destun yr un drwydded â'r gwaith gwreiddiol.

Mae'r elfennau hyn yn cyfuno wedyn i ffurfio chwe thrwydded ynghyd â thrwydded CC Sero neu drwydded parth cyhoeddus, sy'n golygu yr hepgorir yr holl hawliau i'r deunydd sy'n destun y math hwn o drwydded.

• Priodoli yn unig (CC-BY)
• Priodoli-Dim Gwaith Deilliadol (CC-BY-ND)
• Priodoli-Anfasnachol-Dim Gwaith Deilliadol- (CC-BY-NC-ND)
• Priodoli-Anfasnachol (CC-BY-NC)
• Priodoli-Anfasnachol-Rhannu Trwydded Debyg (CC-BY-NC-SA)
• Priodoli-Rhannu Trwydded Debyg (CC-BY-SA)
• Parth Cyhoeddus (CC-0)

Mae'n hanfodol gwirio'r drwydded a gwerthuso beth gellir ei wneud â'r deunyddiau ym mhob achos.