Skip to Main Content

Archifau Richard Burton: Syniadau Ymchwil

This page is also available in English

Rhyfel Cartref Sbaen

Mae Casgliad Maes Glo De Cymru yn cynnwys deunydd sylweddol yn ymwneud â Rhyfel Cartref Sbaen a'r rhan a chwaraewyd gan wirfoddolwyr o Gymru, gyda llawer ohonynt yn lowyr o feysydd glo De Cymru a oedd yn weithgar yn wleidyddol.

  • records of the National Union of Mineworkers (South Wales Area) and its predecessor, the South Wales Miners’ Federation (SWMF) and its branches or lodges.
  • material about the reaction of and support given by some mining communities to the Republican cause.
  • personal collections containing letters and memoirs detailing experiences of the International Brigades etc. 
  • photographs including images of Spanish Civil War volunteers in Spain, Spanish settlers in Wales, memorials and ceremonies to commemorate those who fought in the war. 

Busnes

Mae casgliadau'r archif leol yn cynnwys cryn dipyn o ddeunydd hanesyddol sy’n ymwneud â'r diwydiannau metel yn ardal Abertawe; yn enwedig y diwydiannau copr, tunplat a dur. Mae'r casgliadau hyn yn amrywio o ran dyddiad, cwmpas a chynnwys, ac maent yn cynnwys amrywiaeth eang o ddeunydd, gan gynnwys llyfrau cofnodion, cyfriflyfrau ariannol, dogfennau cyfreithiol, cofnodion staff a phapurau technegol.

Mae gennym gofnodion busnes ar gyfer rhai o'r teuluoedd a'r sefydliadau allweddol a ddatblygodd y diwydiant copr yn rhanbarth Abertawe. Mae'r cofnodion yn rhoi cipolwg ar ddatblygiad y diwydiant copr, cysylltiadau â chwmnïau mewn gwledydd eraill, datblygiadau ariannol, patentau cynhyrchu a phroblemau cymdeithasol o ganlyniad i fwg copr.

Hanes teulu

IOs oedd un o’ch cyndeidiau yn ffigwr amlwg mewn undeb llafur, yn löwr oedd yn gysylltiedig â digwyddiadau arwyddocaol (megis trychineb mwyngloddio), wedi gweithio mewn diwydiant lleol neu wedi mynychu Prifysgol Abertawe, efallai bod gennym gofnodion a allai ddweud wrthych fwy amdanynt. Mae ffynonellau eraill ar gyfer hanes teuluol yn cynnwys;

  • Cofnodion Priordy Dewi Sant, yr Eglwys Gatholig Rufeinig gyntaf yn Abertawe. Mae'r rhain yn cynnwys cofrestri o Fedyddiadau, 1808-1910, a phriodasau, 1840-1956
  • Cofnodion Methodistaidd o Gylchdaith Abertawe a Gŵyr (ac eithrio'r cofrestri, sydd yng ngofal Gwasanaeth Archifau Gorllewin Morgannwg). Mae'r rhain yn cynnwys cofrestri presenoldeb yr Ysgol Sul a llyfrau cofnodion clybiau

Chwaraeon

Mae cofnodion nifer o'r cymdeithasau lles, institiwts a sefydliadau hamdden a oedd yn bodoli ym Maes Glo De Cymru yn adnodd cyfoethog ar gyfer archwilio datblygiad chwaraeon. Mae'r casgliad yn cynnwys lluniau o gyfleusterau, timau a gweithgareddau. Mae ffynonellau o gasgliadau eraill yn cynnwys cofnodion o;

 

  • Glybiau bechgyn a merched Cymru
  • Undeb Athletau Prifysgol Abertawe
  • Clwb Rygbi Blaendulais

Hanes Mudo

Ffotograff o weithwyr a oedd wedi mewnfudo o Sbaen o flaen gweithfeydd haearn Dowlais tua 1900 (Cyf. SWCC/PHO/TOP/33)

Mae gan Archifau amrywiaeth eang o ffynonellau at ddiben astudio mudo i Gymru, o Gymru, o fewn Cymru a mannau eraill. Mae hyn yn cynnwys:

  • ffoaduriaid o Ryfel Cartref Sbaen
  • myfyrwyr yn teithio ar gyfer addysg
  • pobl yn symud i achub ar gyfleoedd economaidd, megis y fasnach copr

Llenyddiaeth a drama

Mae gennym sawl casgliad o lenorion Cymreig yn Saesneg, gan gynnwys

  • Raymond Williams (1921-1998) 
  • Ron Berry (1920-1997) 
  • B L Coombes (1893-1974) 
  • Alun Richards (1929-2004) 
  • Elaine Morgan (1920-2013) 

Rydym hefyd yn dal deunydd yn ymwneud â barddoniaeth, gan gynnwys Vernon Watkins, D G ac Islwyn Williams, a Dylan Thomas. 

Mae ein casgliad theatr yn cynnwys eitemau o'r 18fed ganrif i 1980 ac mae'n ymwneud â Theatr Fach Abertawe, Prifysgol Cymru Abertawe, theatr yn Llundain, theatrau gwledig, 'The Portable Theatre', a chynyrchiadau teledu. 

Hanes menywod

Mae gennym ddogfennau amrywiol a allai fod yn berthnasol i astudiaeth o hanes menywod ac agweddau gwleidyddol, proffesiynol, cymdeithasol, economaidd, addysgol y pwnc;

  • dyddiaduron Amy Dillwyn, diwydiannwr Prydeinig arloesol
  • deunydd am y Women's Freedom League
  • cofnodion Association of Women Science Teachers
  • grwpiau cefnogaeth i fenywod yn ystod streic y Glowyr 1984-1985

Hanes y Brifysgol

Mae gan y Brifysgol archifau sy'n dyddio o'i dyddiad sefydlu yn 1920. Mae'r rhain yn adnodd cyfoethog i'r rhai sydd â diddordeb yn natblygiad y Brifysgol, ei gorffennol cymdeithasol a diwylliannol, hanes ei phensaernïaeth, a bywyd myfyrwyr.

Mae'r casgliad yn cynnwys cofnodion swyddogol pwyllgorau sefydledig y Brifysgol, ynghyd â chofnodion adrannol, gohebiaeth, lluniau a thoriadau papur newydd. Deunydd nodedig yw casgliad papur newydd Undeb y Myfyrwyr, sy'n rhoi cipolwg ar brofiad myfyrwyr ar hyd y degawdau.

Am ragor o wybodaeth gweler ein canllaw i Gasgliad y Brifysgol

 

 

Anghydfodau a streiciau

Mae casgliad Maes Glo De Cymru yn cynnwys llawer o ddeunydd sy'n ymwneud â streiciau ac anghydfod yn y diwydiant glo, yn bennaf mewn perthynas ag undebau llafur fel South Wales Miners' Federation ac National Union of Mineworkers (South Wales Area). 

Ceir hefyd ddeunydd sy'n ymwneud ag aflonyddwch cenedlaethol yn ogystal ag anghydfodau eraill rhwng undebau llafur.

Yn ogystal â chofnodion ysgrifenedig mae gennym gasgliad sylweddol o luniau sy'n dangos gwahanol streiciau ac anghydfodau. Ategir hyn gan ddeunydd cyhoeddedig, adroddiadau llafar ac eitemau yn Llyfrgell Glowyr De Cymru.

Ffynonellau ar gyfer Hanes yr Amgylchedd a Thirwedd

Mae Archifau Richard Burton yn cadw ffynonellau ar gyfer ymchwilio i newidiadau i dirwedd a'r amgylchedd, yn enwedig o ran y diwydiannau metel a glo yn ardal Abertawe a de Cymru. Mae hyn yn cynnwys:

  • Adroddiadau ac arolygon o Brosiect Cwm Tawe Isaf
  • Lluniau o Faes Glo De Cymru
  • Papurau cyfreithiol a gweinyddol sy'n ymwneud â'r diwydiant copr
  • Darnau o bapurau newydd